Marksizm Pierwszej Międzynarodówki - Karl Korsch

28 września 1864 r. na międzynarodowym spotkaniu robotników w Londynie zapadła decyzja o powołaniu Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników. 25 lipca 1867 r. Karol Marks napisał przedmowę do pierwszego wydania pierwszego tomu Kapitału. W ciągu jednego, pojedynczego okresu historii, w latach 60-tych XIX stulecia, oba aspekty marksizmu osiągnęły swą pełną realizację: w tym samym czasie, co nowa niezależna nauka klasy robotniczej osiągnęła w literaturze rozwój formy teoretycznej, nowy niezależny ruch proletariatu uzyskał w historii swą formę praktyczną. [Johann Georg] Eccarius, „milcząca postać” na trybunie St. Martin's Hall, „reprezentujący” niemieckich robotników na konferencji założycielskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników, reprezentował także „prawdziwe siły” zaczątkowego światowego ruchu proletariackiego z jego teoretycznym wyrazem, który rozwinął on po dokonaniu olbrzymiej pracy intelektualnej.

Przełomowym wydarzeniem, które zapoczątkowało ten nowy szczebel w teorii i praktyce ruchu klasy robotniczej była amerykańska wojna domowa lat 1861-1865. Po upadku rewolucji roku 1848 wszystkie państwa europejskie zaznały okresu niespotykanego wzrostu gospodarczego, który popchnął siły reakcji do szalonych serii kontrrewolucyjnych orgii. Wielki kryzys ekonomiczny roku 1857 położył temu kres i (jak określił to Marks) ukazał, że pozorne zwycięstwa reakcji w tym okresie stanowiły jedynie środek „dostarczający idealnych warunków roku 1848 materialnym warunkom roku 1857”. Wielki strajk robotników budowlanych trwający w Londynie pomiędzy 21 lipca 1859 a 6 lutego 1860 roku, wespół z wielkim strajkiem na wiosnę roku 1861, który nastąpił zaraz po nim, pociągnął nawet najmniej świadome klasowo związki [robotników] do walki „ekonomii politycznej klasy robotniczej” przeciwko „ekonomii politycznej burżuazji”. W tym samym czasie, podczas tych walk, pracodawcy zagrozili wprowadzeniem taniej siły roboczej z kontynentu i już faktycznie dało się odnaleźć w niektórych angielskich fabrykach wzrost konkurencji ze strony robotników niemieckich. Była to praktyczna lekcja dla angielskich robotników potrzeby budowy zjednoczonego, międzynarodowego ruchu związkowego. Na europejską klasę robotniczą silnie wpłynęły polityka wewnętrzna i zagraniczna bonapartystycznego imperializmu socjalnego we Francji, ruchy liberalne we Włoszech oraz zniesienie poddaństwa w Rosji w 1861 roku. Ale tym wydarzeniem historycznym na miarę światową, które było w stanie wytworzyć ogromny wzrost w proletariackiej świadomości klasowej, z której wyłoniła się pierwsza międzynarodowa organizacja klasowa europejskiego proletariatu, była czteroletnia wojna domowa pomiędzy północnymi stanami Ameryki i południowymi stanami właścicieli niewolników. Była to wojna domowa, która łączyła ogromnie ważną politycznie „szlachetną walkę o wyzwolenie uciemiężonej rasy” z głębokimi konsekwencjami ekonomicznymi w warunkach pracy i życia angielskich i francuskich klas robotniczych. Tylko przy pobieżnym spojrzeniu może się wydawać, że powodem utworzenia Międzynarodówki w 1864 roku było polskie powstanie roku 1863. Na europejski proletariat miał dużo większy wpływ praktyczny ekonomiczny fakt amerykańskiej wojny domowej, w wyniku którego angielski import bawełny spadł z wielkości 1140,6 miliona funtów wagi w 1860 roku do 309,3 miliona funtów wagi w roku 1862. To znaczyło, że w październiku 1862 r., 60,3 procent wrzecion i 58 procent krosien w angielskich zagłębiach tekstylnych było nieużywanych, i że angielscy i francuscy robotnicy przemysłu tekstylnego zaznali masowego bezrobocia i chorób z głodu i cierpienia. W tym okresie angielska klasa robotnicza, pod silną presją tych wydarzeń ekonomicznych, przejawiała także energiczny i heroiczny opór przeciwko skłonnościom rządu angielskiego do interwencji w wojnie domowej po stronie stanów właścicieli niewolników. Te praktyczne sprzeczności w obrębie ich własnej sytuacji i działań nauczyły ich podstaw „ekonomii politycznej klasy robotniczej”, które znalazły swe organizacyjne i teoretyczne wyrażenie w powołaniu Międzynarodówki i w Kapitale Marksa. Marks, w przedmowie do pierwszego tomu Kapitału, zwracał uwagę na zdecydowaną ważność amerykańskiej wojny domowej w wyzwoleniu prawdziwego międzynarodowego ruchu rewolucyjnego proletariatu, który mógłby z nim porwać całą Europę. „Pozwólcie byśmy się sami nie oszukiwali w tej kwestii” – ostrzega on tych czytelników swojej książki na kontynencie europejskim, którzy mogliby skłaniać się do postrzegania w Kapitale tylko historii i teorii kapitalistycznych stosunków produkcji w jednym, odosobnionym państwie: „Podobnie jak amerykańska wojna o niepodległość w wieku XVIII stała się dzwonem alarmowym dla europejskiej klasy średniej, amerykańska wojna domowa w wieku XIX zabrzmiała jak dzwon alarmowy dla europejskiej klasy robotniczej. W Anglii ten proces przewrotu jest niemal namacalny. W pewnym punkcie rozwoju musi on przerzucić się na kontynent”.

Amerykańska wojna domowa lat 1861-1865 jako „dzwon alarmowy” dla europejskiej klasy robotniczej! Poprzez to wyrażenie możemy dostrzec ożywienie rewolucyjnego entuzjazmu lat 60-tych XIX wieku. Wreszcie, po 15 latach demoralizacji i braku uczestnictwa mas, ożywienie klasy robotniczej było widoczne jednocześnie w Anglii, Francji, Niemczech i we Włoszech. Jest to już widoczne w Manifeście Inauguracyjnym z 1864 r., który Marks napisał jako program nowej międzynarodowej organizacji klasowej, i który został jednogłośnie przyjęty z wielkim entuzjazmem przez Komitet Generalny Międzynarodówki. Kulminuje się ono we fragmencie mówiącym, że przejęcie władzy politycznej jest głównym zadaniem przed którym obecnie staje proletariat i jest ono celem nowo utworzonej międzynarodowej organizacji klasowej proletariatu europejskiego. Ta teza jest konkretnie rozwijana w żądaniu, by klasa robotnicza w różnych krajach także dowodziła swej braterskiej współpracy poprzez zapobieganie polityce zagranicznej „wygrywającej przesądy narodowe i w grabieżczych wojnach trwoniącej krew i mienie ludu”, jak miało to miejsce w polityce Palmerstona wobec amerykańskiej wojny domowej i powstania w Polsce, i polityce bonapartystycznej Francji i carskiej Rosji. Z tego powodu klasa robotnicza powinna [dążyć do] „opanowania tajników polityki międzynarodowej, śledzenia działalności dyplomatycznej swych rządów, przeciwdziałania jej w razie potrzeby wszelkim rozporządzalnymi środkami”.

To pozostało dla „marksistów” Drugiej Międzynarodówki, dla Messieurs Kautsky'ego, Hilferdinga i Ski., by zafałszować te jednoznaczne sformułowania rewolucyjnej praktyki i teorii marksizmu Pierwszej Międzynarodówki, i by twierdzić, że Karol Marks, rewolucjonista roku 1848, dojrzał do wieku męskiego w następnych pięćdziesięciu latach, i „przetworzył” [marksizm] w polityczną „teorię względności” opartą na reformach „w obrębie państwa kapitalistycznego”. Na tej podstawie przeciwstawiają oni „wspaniały i rozwinięty” marksizm lat 60-tych XIX wieku, który „także dawał się zastosować do okresów nierewolucyjnych” – „prymitywnemu marksizmowi z ich wczesnych prac, które Marks i Engels tworzyli w okresie, gdy mieli dwadzieścia parę lat, do rewolucji 1848 r., i jej następstw w latach 1849-50” (Kautsky). Hilferding dodaje odkrycie, że obecny premier Wielkiej Brytanii, MacDonald, „zaczął wprowadzać w życie” politykę międzynarodową, której domagano się w Manifeście Inauguracyjnym od międzynarodowej klasy robotniczej, w jego „honorowej polityce pokoju” mającej na celu „zjednoczenie głównych narodów”.

Ci socjaldemokratyczni agenci kapitalistycznej wojny i powojennej polityki haniebnie porzucili prawdziwą teorię i praktykę Karola Marksa i Pierwszej Międzynarodówki. Stając wobec tej [sytuacji], Trzecia Międzynarodówka ma przed sobą postawione przez Lenina zadanie zrealizowania dziedzictwa Marksa i urzeczywistnienia go. Podejmuje się tego historycznego zadania w sytuacji, która, po rewolucji rosyjskiej, odtwarza wszystkie polityczne i ekonomiczne konsekwencje podobne do tych, jakie wydarzenie typu amerykańskiej wojny domowej lat 1861-1865 miało wpływ na europejską klasę robotniczą. Stają się one obecnie odczuwane przez wyzyskiwane klasy i uciskane ludy Europy, Ameryki, Azji i całego świata na bardzo rozległą skalę i z niezrównaną sobie siłą. Dzwon alarmowy rewolucji światowej słychać z Rosji radzieckiej.

Karl Korsch, 1924

Źródło: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej, tłumaczenie: P. Strębski