Krótka biografia niemieckiego anarchisty Otto Schreibera, który przez wiele lat działał w Londynie.
Otto Franz Schreiber urodził się 20 stycznia 1868 roku w Niemczech. Jak wiadomo, do Londynu przybył gdzieś w 1880 roku, gdzie pracował jako krawiec. Otto był aktywnym członkiem Communistische Arbeiters Bildung Verein – CABV (Communist Workers Education League), założonej w Londynie w 1840 roku, do której należało wielu wygnanych z innych krajów komunistów – min. Karol Marks. CABV zaczęła przyjmować orientację coraz bardziej anarchistyczną, co wzmocniło przybycie do Londynu Johanna Mosta – niegdyś lidera socjaldemokratów – który skłonił się ku anarchizmowi i został jego radykalnym orędownikiem.
Kiedy znany anarchosyndykalista Rudolf Rocker przybył do Londynu w 1895 roku, został dobrym przyjacielem Otto Schreibera. Obaj byli szczerymi entuzjastami literackiego dorobku szkocko-niemieckiego anarchisty John’a Henry’ego MacKay’a i jego wizji Londynu umieszczonej w dziele „Darkest London”. Wynikiem ich zachwytu nad dziełem MacKay’a, były ich wspólne wędrówki po londyńskim East Endzie, co doprowadziło do późniejszego wieloletniego zaangażowania się Rockera w anarchistyczno – robotniczy ruch żydowskich emigrantów w tamtej części Londynu. Schreiber wraz z Hermanem Stenzleit’em i Wilhelmem Wernerem uczęszczali na wykłady Rockera w CABV na temat historii Pierwszej Międzynarodówki i zachęcali go do przełożenia tych wykładów na stronicę książki. Dodatkowo Schreiber zapoznał Rockera z ówczesnym sekretarzem Pierwszej Międzynarodówki – Hermanem Jungiem, który od wielu lat mieszkał w Londynie.
Schreiber miał kontakty z anarchistycznymi kółkami w Berlinie, gdzie udał się w podróż w 1896 r. Był on zaangażowany w produkcję niemieckojęzycznej prasy i książek o tematycę anarchistycznej; min. w wydanie po Niemiecku słynnego dzieła Piotra Kropotkina „Paroles d’un Révolté” (Words Of Rebel), które wyszło w dziewięciu częściach w latach 1886 – 1896 pod redakcją Schreibera. Również pod jego redakcją ukazała się po niemiecku książka Jean’a Grave’a „The Day After The Revolution” w 1890 roku. Schreiber był również współautorem zarówno podpisanych, jak i nie podpisanych ulotek i pamfletów, włączając w to „Socjaldemokraci: ostatni proces” z 15 stycznia 1892 r. wespół z innym niemieckim anarchistą z Londynu – Otto Mathiasem i „Do towarzyszy wszędzie!” wydaną w Londynie w 1898.
Schreiber był reprezentantem londyńskiej sekcji CABV na Międzynarodowym Kongresie Anarchistycznym w Amsterdamie w roku 1907. Był również ostatnim sekretarzem CABV pochodzenia niemieckiego, do jego aresztowania podczas wybuchu I Wojny Światowej (Anglik Harold Edwards przejął jego obowiązki na 6 miesięcy w 1920 roku).
Otto mieszkał najprawdopodobniej w londyńskiej dzielnicy Soho, przy 17 Lexington Street, jak wskazuje zaadresowany od niego list do niemieckiego anarchisty Gustawa Landauera z 1910 roku. Poznał on Kathleen Murray (ur. 25 października 1892 r.) – zwaną również „Doll” lub „Dolly” („lalka”, „laleczka”) – ze względu na jej małą posturę. Poznali się w anarchistycznym klubie przy Jubilee Street i żyli razem w wolnym związku. Mieli dwoje dzieci – Paul’a (nazywanego przez rodziców Eddie) – urodzonego w 1912 roku i Davida – ur. w 1916.
Schreiber został aresztowany niedługo po wybuchu I Wojny Światowej, najprawdopodobniej w czerwcu 1915 roku. Był on uczestnikiem burzliwej debaty, która odbyła się w siedzibie redakcji anarchistycznej gazety Freedom. Otto na spotkaniu zajmował podobne stanowisko jak obecny również Malatesta – był bezkompromisowym przeciwnikiem wojny. Wtedy też doszło do zażartej dyskusji przeciwników (Malatesta, Schreiber) i zwolenników (Tcherkesov) konfliktu.
Jako jeden z wielu Niemców aresztowanych i internowanych w Wielkiej Brytanii, miał to nieszczęście, że został zesłany do owianego złą sławą obozu koncentracyjnego “Knockaloe” na wyspie Isle of Man. Kiedy większość obywateli pochodzenia niemieckiego internowano w okolicach Londynu, najbardziej „niebezpiecznych” i „opornych” przewożono na Isle of Man, gdzie byli praktycznie całkowicie odcięci od świata, a w szczególności od swoich rodzin. Obóz w Knockaloe był przeznaczony dla 5000 więźniów, lecz pod koniec wojny w strasznych warunkach trzymano tam ponad 24000 internowanych. Obóz ten posiadał najgorszą reputację z wszystkich obozów w Wielkiej Brytanii. Wielu z internowanych mieszkało i żyło w tym kraju przez długie lata. Po zatopieniu statku Lusitania przez niemiecką łódź podwodną 7 maja 1915 roku, w ramach zemsty brytyjskiego rządu wszyscy „wrodzy cudzoziemcy” zostali zamknięci w obozach tylko ze względu na swoje pochodzenie. Wielu z nich spędziło 5 lat w obozach koncentracyjnych. Więźniowie obozu Knockaloe trzymani byli w tragicznych warunkach, gdzie mieszkali w drewnianych, przeludnionych szopach. Ubogie trzy posiłki dzinnie zminimalizowano ograniczono do dwóch a nawet do jednego w 1917 r.
Listy wysyłane przez Otto do Dolly, były bardzo wzruszające i wyrażały tęsknotę za dziećmi, jak również żal za niewielką ilością listów od partnerki, co było wynikiem ograniczonej korespondencji przez władzę. Sytuacja Dolly stawała się również bardzo skomplikowana. Ponieważ oficjalnie nie była żoną Otto, nie mogła liczyć na żadną pomoc w kwestii materialnej. Jej sytuacja pod koniec wojny była tak tragiczna, że musiała oddać własne dziecko do adopcji. Eddiego adoptowałą Konstancja Barnett – znana tłumaczka rosyjskiej literatury i członkini wolnościowego stowarzyszenia Bloomsbury Group – skupiającego pisarzy i filozofów.
Otto zmarł w obozie Knockaloe 11 grudnia 1917 roku. Oficjalną przyczyną była niewydolność serca. Rudolf Rocker w swojej książce „The London Years” pisał, że kiedy on sam był internowany w obozie Alexandra Palace w Londynie, dowiedział się od przyjaciół, że Schreiber zmarł w obozie na wyspie Isle of Man na zawał serca. Pisał; „Znałem Schreibera ponad dwadzieścia lat. Był bardzo aktywny w środowisku niemieckojęzycznych działaczy. Przez całe życie był antymilitarystą, który prowadził nieustępliwą walkę przeciw reżimowi Kaisera, przez co sam znalazł się na wygnaniu. Zginął w obozie jako więzień wojenny, tak jak by sam był jednym z ludzi Kaisera! Mimo tego brytyjska prasa ciągle mówi o wojnie demokracji z pruskim militaryzmem!”
Lorraine Robinson, jedna z wnuczek Dolly (która po śmierci Otto związałą się z innym mężczyzną z którym miała również dzieci) pisała, że “rodzinna opowieść głosi że mój wuj Walter badał śmierć Otto, który zmarł jak wielu innych więźniów z niedożywienia, ale sama nie mam pojęcia czy to prawda…”
Otto został pochowany na cmentarzu w Peel, obok niesławnego obozu w którym go przetrzymywali. Na nagrobku zamiast Otto napisno Franz (jego drugie imię). Był jednym z 200 więźniów którzy zmarli w tym obozie. W 1962 roku wszystkie groby przeniesiono na niemiecki cmentarz w Cannock Chase w hrabstwie Staffordshire, a wszystkie imienne nagrobki zniszczono. Otto leży pomiędzy niemieckimi pilotami Zappelinów, a zestrzelonymi pilotami Luftwaffe z II w.ś. co może być traktowane jako hańba dla człowieka, który całe życie stał w opozycji wobec militaryzmu i autokracji.
Nick Heath
tłum. z ang. Leon Czołg
Comments